Stamatis Polenakis (Atenas, Grecia). Traducción de Virginia López Recio (España)

Editor junio 8, 2023junio 26, 2023 España, Grecia, Hispanidades, Hispanismos, Hispanosfera, Lengua griega, Poesía, Poesía en traducción, poesía griega, Stamatis Polenakis, Tradición griega, Traducción, Virginia López Recio

UNA PARTIDA

“Sí, nada es fácil,

ni la dicha y sobre todo

la verdadera dicha es un peso tremendo”

escribió Franz Kafka

a su muy querida hermana Ottla

desde Meran el 11 de junio de 1920.

Kafka agonizó escuchando animales de pesadilla

cavar profundos pasadizos secretos en mitad de la noche.

Ottla conservó todas sus cartas

esparciéndolas en el viento

y vivió hasta el final llevando tiernamente

el peso insoportable de las palabras moribundas.

Esta es una antiquísima historia de amor

que termina en Auschwitz.

EMBRIAGUEZ DE ODISEO

¿Qué fue exactamente lo que me condujo a la pequeña

ciudad de Teruel

aquella mañana invernal?

Lo único que recuerdo de este breve viaje

son las callejuelas desiertas

y la tremenda helada que me traspasaba

mientras andaba en las madrugadas completamente solo.

Sé únicamente que llegaba en tren

desde Zaragoza buscando en vano

los últimos remanentes del ejército

republicano que se retiró

abandonando definitivamente la ciudad

una noche de invierno del ´38

bajo la brutal tormenta de nieve.

Avanzaba lentamente por las calles vacías

con los ojos medio cerrados hasta que me uní

a todos aquellos harapientos ejércitos vencidos

de los fantasmas. Cae nieve en Teruel.

Viento helado me envuelve bajando por las oscuras

montañas de Aragón.

¿Pero qué sucedió en Ítaca todos estos años

de mi ausencia?

Montañas altísimas son voladas con dinamita,

bosques antiquísimos son talados,

la tierra es excavada y su riqueza

es deportada por compañías privadas.

Sé incluso que mi madre Anticlea

se quedaba despierta en la oscuridad esperando

mi regreso

con una vela encendida en la mano.

Ahora está muerta y yo intenté en vano

abrazar su triste sombra.

¿A qué tierra desconocida

me conducirá mañana el destino?

Solo la embriaguez me mantiene todavía en vida

y la desesperanza y el recuerdo

del fuego eterno.

ANIVERSARIO

Hoy 14 de abril, día del suicidio

de Vladimir Mayakovski

arrastro mi barca por la oscura agua

y remo completamente solo hasta el extremo del mundo

allí donde nos espera el que soportó

en sus enormes hombros su propia muerte

aquel que atravesó a paso rápido

las estepas heladas llegando allí

donde nosotros jamás logramos llegar:

al gran reino del proletariado del amor

y yo que escribo este poema

os confieso que una vez seguí

su funeral encaramado

en la rama de un árbol muy alto

del que fue imposible que me bajaran

y marcaba con piedras las cabezas de los ministros

que pronunciaban la oración fúnebre

y no consiguieron atraparme jamás

pero más tarde

me arrestaron por echar pan

a las palomas que morían de inanición

en la Plaza Roja

y hoy

después de tantos años me detengo de nuevo

ante la tumba de Vladimir Maiakovski

y dejo en la tierra húmeda

las escasas flores marchitas que compré

del cesto de la pobre florista enferma

me detengo bajo la lluvia y esparzo

mis últimas flores marchitas

en la tumba de Vladimir Maiakovski

únicamente

porque la barca del amor la destrozó la vida

y así esparciré hasta el final mis tristes flores

hasta que también a mí, de una vez por todas,

me lleve el diablo

junto con todos mis manuscritos a medio terminar.

VIOLA D´AMORE

Olga, si muero hoy, espero que mañana me olvides.

Que recuerdes, sin embargo, el barco de Odesa

a Tergisti una tarde de verano en una lejana vida,

la orquesta olvidada incluso por Dios que tocaba

canciones populares rusas en la cubierta;

al estudiante Trofimov, que viajaba junto a nosotros

y se perdió después en Siberia.

Que recuerdes, sobre todo, a las gaviotas

eran blancas y nos acompañaban

durante todo el viaje, volando más rápido que las olas.

Ich sterbe, Olga. Hoy muero para siempre.

EL ENCUENTRO

Según un raudal de historiadores y biógrafos, Dostoievski y Balzac jamás se encontraron en vida. Nadie parece saber de su único encuentro una tarde estival en un café al aire libre junto a la parada ferroviaria de Ginebra. Se sentó el uno frente al otro durante horas hasta que los encontró la noche. Pero ni una vez

los oí hablar de literatura, hablaban continuamente de la tristeza de la vida, de la melancolía de las épocas que pasan, de los colores que cambiaban en el cielo, de la pobreza y de las deudas que a ambos ahogaban.

Oí a Dostoievski, a quien se le habían cogido las lágrimas, intentar en un francés chapurreado explicar a su interlocutor cómo regresó medio muerto de Siberia.

Le entiendo, querido amigo, respondía Balzac con una amarga sonrisa. Así exactamente regresó un día el coronel Chabert a París, una sombra, un fantasma, un muerto entre los vivos. Aquí ya no hay nada, salvo una inmensa fosa donde nos entierran aprisa cubriéndonos con tierra. Una fosse des morts la vida entera.

EL REGRESO DE HERÁCLITO

Vendrá por fin, se acerca la hora en que veremos

con otros ojos la eternidad

(yo mismo dos veces tuve que cruzar

este río para llegar hasta aquí)

Incluso el fuego del que fuimos creados

poco a poco se apagó

(de las cenizas que fueron esparcidas a lo lejos,

os ofrezco ahora este poema)

y entonces realmente ocurrió: Ligeros pasamos al frente

a la orilla oscura donde todos, incluso los dioses,

estaban presentes.

ΜΙΑ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ

« Ναι, τίποτα δεν είναι εύκολο,

ακόμα και η ευτυχία, και μάλιστα

η αληθινή ευτυχία, είναι ένα φοβερό βάρος»

έγραφε ο Φραντς Κάφκα

στην πολυαγαπημένη του αδελφή Ότλα

από το Μεράνο στις 11 Ιουνίου του 1920.

Ο Κάφκα ξεψύχησε ακούγοντας εφιαλτικά ζώα

να σκάβουν βαθιά λαγούμια μέσα στη νύχτα,

η Ότλα διαφύλαξε όλες του τις επιστολές

σκορπίζοντάς τες στον άνεμο

κι έζησε ως το τέλος κουβαλώντας στοργικά

το αβάσταχτο βάρος των ετοιμοθάνατων λέξεων.

Αυτή είναι μια πανάρχαια ιστορία αγάπης

που τελειώνει στο Άουσβιτς.

ΟΔΥΣΣΕΩΣ ΜΕΘΗ

Τι ακριβώς με οδήγησε στη μικρή πόλη της Τερουέλ

εκείνο το χειμωνιάτικο πρωινό;

To μόνο που θυμάμαι απ` αυτό το σύντομο ταξίδι

είναι τα στενά έρημα δρομάκια

και η φοβερή παγωνιά που με διαπερνούσε

καθώς περπατούσα τα ξημερώματα ολομόναχος.

Ξέρω μόνο ότι ερχόμουν με το τραίνο

από τη Σαραγόσα αναζητώντας μάταια

τα τελευταία απομεινάρια του στρατού

των Δημοκρατικών που υποχώρησε

εγκαταλείποντας οριστικά την πόλη

μια χειμωνιάτικη νύχτα του `38

κάτω από την άγρια χιονοθύελλα.

Προχωρούσα αργά στους άδειους δρόμους

με τα μάτια μισόκλειστα μέχρι που ενώθηκα

μ` όλες εκείνες τις στρατιές των φαντασμάτων.

Πέφτει χιόνι στην Τερουέλ. Παγωμένος

άνεμος με τυλίγει κατεβαίνοντας από τα σκοτεινά

βουνά της Αραγονίας.

Τι συνέβη όμως στην Ιθάκη όλα αυτά τα χρόνια

της απουσίας μου;

Βουνά πανύψηλα ανατινάσσονται με δυναμίτη

πανάρχαια δάση υλοτομούνται, η γη

ανασκάπτεται και το χρυσάφι της

εξορρύσεται από ιδιωτικές εταιρίες.

Ξέρω ακόμα ότι η μάνα μου η Αντίκλεια

ξαγρυπνούσε στο σκοτάδι περιμένοντας

την επιστροφή μου

μ` ένα αναμμένο κερί στο χέρι.

Τώρα είναι νεκρή κι εγώ μάταια προσπάθησα

ν` αγκαλιάσω τη θλιμμένη σκιά της.

Σε ποια άγνωστη γη θα με οδηγήσει αύριο η μοίρα;

Μόνο η μέθη με κρατά ακόμα στη ζωή και η απελπισία

και η ανάμνηση του αιωνίου πυρός.

ΕΠΕΤΕΙΟΣ

Σήμερα 14 Απριλίου ημέρα της αυτοκτονίας

του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι

σπρώχνω τη βάρκα μου στο σκοτεινό νερό

και κωπηλατώ ολομόναχος ως την άκρη του κόσμου

εκεί που ήδη μας περιμένει εκείνος που κουβάλησε

στους πελώριους ώμους του τον ίδιο του τον θάνατο

εκείνος που διέσχισε με γρήγορο βήμα τις παγωμένες

στέπες φθάνοντας εκεί που εμείς ποτέ δεν καταφέραμε

να φθάσουμε: στο μεγάλο προλεταριακό βασίλειο

της αγάπης, κι εγώ που γράφω αυτό το ποίημα

σας ομολογώ ότι κάποτε παρακολούθησα

την κηδεία του σκαρφαλωμένος πάνω στο κλαδί

ενός πανύψηλου δέντρου από το οποίο

στάθηκε αδύνατο να με κατεβάσουν και σημάδευα

με πέτρες τα κεφάλια των υπουργών

που εκφωνούσαν τον επικήδειο

και δεν κατάφεραν να με πιάσουν ποτέ

αλλά αργότερα με συνέλαβαν επειδή έριχνα ψωμί

στα περιστέρια που λιμοκτονούσαν

στην Κόκκινη Πλατεία

και σήμερα

έπειτα από τόσα χρόνια στέκομαι ξανά

μπροστά στον τάφο του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι

και αφήνω στο υγρό χώμα τα λιγοστά

μαραμένα λουλούδια που αγόρασα

από το καλάθι της φτωχής άρρωστης ανθοπώλιδος

στέκομαι κάτω από τη βροχή και σκορπίζω

τα τελευταία μου μαραμένα λουλούδια στον τάφο

του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι

μόνο και μόνο

επειδή τη βάρκα του έρωτα τη συνέτριψε η ζωή

κι έτσι θα σκορπίζω μέχρι το τέλος τα θλιμμένα

λουλούδια μου

μέχρι να με πάρει κι εμένα μια για πάντα ο διάολος

μαζί με όλα μου τα μισοτελειωμένα χειρόγραφα.

VIOLA D` AMORE

Όλγα, αν πεθάνω σήμερα, ελπίζω αύριο να με ξεχάσεις.

Να θυμάσαι όμως το πλοίο από την Οδησσό

στην Τεργέστη ένα καλοκαιρινό απόγευμα

σε μια μακρινή ζωή, την ξεχασμένη και από

τον Θεό ορχήστρα, που έπαιζε ρώσικα λαικά

τραγούδια στο κατάστρωμα, τον φοιτητή

Τροφίμωφ, που ταξίδευε μαζί μας

και χάθηκε αργότερα στη Σιβηρία.

Πάνω απ` όλα να θυμάσαι τους γλάρους,

κάτασπροι ήταν και μας συνόδευαν

σ` όλο το ταξίδι πετώντας γρηγορότερα

και από τα κύματα.

Ich sterbe, Όλγα.

Σήμερα πεθαίνω για πάντα.

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

Σύμφωνα μ` ένα σωρό ιστορικούς και βιογράφους, ο Ντοστογιέφσκι και ο Μπαλζάκ ουδέποτε συναντήθηκαν εν ζωή. Κανείς δε φαίνεται να γνωρίζει για τη μια και μοναδική συνάντησή τους ένα καλοκαιρινό απόγευμα σ` ένα υπαίθριο καφενείο δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό της Γενεύης. Κάθονταν ο ένας απέναντι στον άλλον ώρες πολλές ώσπου

τους βρήκε η νύχτα. Ούτε μια φορά ωστόσο,

δεν τους άκουσα να μιλούν για λογοτεχνία, μιλούσαν διαρκώς για η θλίψη της ζωής, για τη μελαγχολία των εποχών που περνούν, για τα χρώματα που άλλαζαν στον ουρανό, για τη φτώχεια και τα χρέη που και τους δυο τους έπνιγαν.

Άκουσα τον Ντοστογιέφσκι που τον είχαν πάρει τα δάκρυα, να προσπαθεί σε σπασμένα γαλλικά να εξηγήσει στον συνομιλητή του το πώς επέστρεψε μισοπεθαμένος από τη Σιβηρία.

Σας καταλαβαίνω αγαπητέ φίλε, απαντούσε ο Μπαλζάκ μ` ένα πικρό χαμόγελο. Έτσι ακριβώς επέστρεψε κάποτε και ο συνταγματάρχης Σαμπέρ στο Παρίσι, μια σκιά, ένα φάντασμα, ένας νεκρός ανάμεσα στους ζωντανούς. Τίποτα δεν υπάρχει πια εδώ, παρά μόνον

ένας απέραντος λάκκος όπου μας παραχώνουν βιαστικά σκεπάζοντάς μας με χώμα. Μια fosse des morts ολόκληρη η ζωή.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ

Θα έρθει, επιτέλους, πλησιάζει ο καιρός που θα δούμε

με άλλα μάτια την αιωνιότητα

(εγώ ο ίδιος, δυο φορές χρειάστηκε να διασχίσω

αυτό το ποτάμι για να φθάσω έως εδώ)

ακόμα και η φωτιά από την οποία ήμασταν φτιαγμένοι

σιγά- σιγά έσβησε

(από τις στάχτες που σκορπίστηκαν μακριά, σας προσφέρω

τώρα αυτό το ποίημα)

και τότε πράγματι συνέβη: ανάλαφροι περάσαμε απέναντι

στη σκοτεινή όχθη

όπου όλοι, ως και οι Θεοί ακόμα, ήσαν παρόντες.

Editor